Đức Phật trong một Bản kinh gọi là kinh Người Biết Sống Một Mình có nói:
Đừng tìm về quá khứ
Đừng tưởng tới tương lai
Quá khứ đã không còn
Tương lai thì chưa tới
Hãy quán chiếu sự sống
Trong giờ phút hiện tại
Kẻ thức giả an trú
Vững chãi và thảnh thơi.
Phải tinh tiến hôm nay
Kẻo ngày mai không kịp
Cái chết đến bất ngờ
Không thể nào mặc cả.
Người nào biết an trú
Đêm ngày trong chánh niệm
Thì Mâu Ni gọi là
Người Biết Sống Một Mình.
Chúng ta có thể có được trí tuệ ngay trong giây phút này nếu chúng ta muốn. Trí tuệ là một thuần khiết từ bên trong, vượt ra khỏi những cái phân biệt bình thường của con người. Chỉ cần chúng ta có một chút năng lực của Tỉnh thức để vượt thoát được những cái giới hạn yếu kém, những phiền não thì tâm hồn chúng ta đã hạnh phúc rồi. Thiền Vipassana hướng dẫn chúng ta có mặt trong hiện tại. Mỗi khi Tâm chúng ta nhớ về chuyện quá khứ, hay suy nghĩ đến tương lai, chúng ta được nhắc nhở trở về với hơi thở, trở về với bước chân, trở về với những cử động của thân thể. Những thực tập khác như là thiền ngồi, thiền ăn, thiền nằm...đều là cơ hội để chúng ta sống sâu sắc trong giờ phút hiện tại.
Rất lâu rồi chúng ta chưa có cơ hội ngồi thật yên, đừng nhúc nhích, đừng chạy ngược chạy xuôi tìm kiếm cái này, tìm kiếm cái kia. Có thể cơ thể của chúng ta đang rất cần được thư giãn. Và tâm hồn ta cũng vậy. Không muốn suy nghĩ nữa. Không muốn giải quyết vấn đề nữa. Không muốn động não nữa. Chúng ta đang cần một trạng thái là Không làm gì cả.
Những ngày đầu luyện tập sẽ rất là vất vả, vì chúng ta không có thói quen ngồi yên, không có thói quen để tâm mình trong hiện tại. Chúng ta vẫn cố gắng suy nghĩ hết chuyện này tôi chuyện khác. Những chuyện khiến chúng ta đau lòng, luyến tiếc, không thể buông bỏ rất nhiều, hoặc những kế hoạch dự án mà chúng ta cần thực hiện trong thời gian sắp tới. Nhưng chúng ta phải kiên quyết dành thời gian cho tâm mình đủ tĩnh lặng và bên trong mình đủ mạnh mẽ.
Đức Phật nói tâm chúng ta giống như con khỉ vậy. Nó yêu thích việc chuyền từ cành này đến cành khác chứ chưa bao giờ chịu ngồi yên. Dù chúng ta cố gắng cột nó lại, nó vẫn la hét, giãy dụa. Tâm chúng ta cũng vậy. Nhưng nếu chúng ta chịu khó huấn luyện trở lại một thời gian, thì nó bắt đầu dừng. Và khi những căng thẳng, sợ hãi, bực tức, oán giận, căm thù…được lắng xuống, ta sẽ còn lại một cõi lòng bình yên mà thôi. Đó là một chỉnh thể hài hòa nhất, tốt đẹp nhất và cân bằng với đất trời.
Trong một bài hát, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nói:
“Mỗi ngày, tôi chọn ngồi thật yên
Nhìn rõ quê hương, ngồi nghĩ lại mình”
Ừ, mình cũng cần vài phút mỗi ngày để ngồi nghĩ lại mình, nghĩ lại trên một năng lượng Tỉnh thức để giám sát cách mình nhớ về quá khứ mà không bị đắm chìm. Cần thiết để nhớ lại chúng ta đã nói gì, làm gì gây tổn thương cho người khác, làm chính mình khổ đau.
Còn lại phần lớn thời gian, chúng ta không nghĩ gì cả, chỉ an trú trong hiện tại, vì chúng ta ý thức được rằng hạnh phúc chỉ có mặt trong hiện tại. Quá khứ không bao giờ làm cho chúng ta thỏa mãn cả. Chúng ta không tìm được cái gì ở quá khứ đâu, đừng truy tìm. Và chúng ta cũng chẳng gặt hái được gì ở trong tương lai. Chúng ta có thể có những dự án cần suy nghĩ về nó, nhưng chỉ trong một khoảng thời gian cố định nào thôi, chừng vài giờ trong ngày là nhiều. Phần lớn thời gian còn lại, chúng ta nên sống sâu sắc trong hiện tại.
Khi đưa tâm mình trở về với hiện tại, chúng ta cần biết là khó, bởi vì mình đã huấn luyện nó như vậy trong một thời gian rất lâu: suy nghĩ, lo lắng, sợ hãi, tiên đoán về những điều sắp xảy ra; hoặc luôn thấy luyến tiếc quá khứ. Và bây giờ, muốn ép nó trở về với hiện tại, nó tự nhiên sẽ không thích và không quen. Chúng ta có nhiều cái muốn quá, nhiều tâm tham quá nên chúng ta đã bắt cái Tâm chuyển động không ngừng để phục dịch cho mình, khiến cái Tâm hoạt động rất dữ dội. Chúng ta căng thẳng, mệt mỏi, rệu rã, mà càng mong muốn nhiều, Tâm càng dễ nổi điên để bảo vệ. Tâm của chúng ta thời gian qua đã rất mỏi mệt. Nó cũng kêu gào chúng ta cho nó cơ hội được thực sự an trú trong hiện tại.
Có nhiều khi chúng ta vẫn không yên tâm, nghĩ mình còn nhiều việc phải giải quyết, nhiều trách nhiệm, bổn phận, còn nhiều thứ để sống thì đâu nhất thiết phải sống trong giờ phút hiện tại. Nhưng chỉ khi đã từng được ở yên trong giây phút hiện tại rồi, chúng ta sẽ phát hiện ra mình không muốn đi đâu nữa.
Chúng ta hay cho rằng nhất thiết phải giải quyết được vấn đề đó, tháo gỡ được khó khăn đó thì mình thì mình mới yên lòng được. Nhưng không, dù mình có giải quyết được, loại trừ được, thực hiện được những điều mình muốn thì nó chỉ là một sự việc, hiện tượng bên ngoài. Và chúng ta lại một lần nữa không thương mình, một lần nữa hướng ra bên ngoài, chạy đến các đối tượng bên ngoài từ trước giờ dẫn dắt niềm vui sống của ta. Càng có nhiều điều kiện bên ngoài đó, chúng ta càng tự cảm giác hài lòng và an toàn. Nhưng chúng ta phải biết rằng, những điều bên ngoài đều không bền vững như cách Tâm của chúng ta có thể vận hành. Mọi thứ đều là vô thường, chịu ảnh hưởng của quy luật Thành-Trụ-Hoại-Diệt. không ai có khả năng duy trì một phong độ liên tục mãi mãi. Người đó dù rất thương ta đi chăng nữa, họ cũng không thể nào tránh những lúc ứa ra năng lượng tiêu cực của họ, không làm không vừa lòng ta, rồi sẽ có lúc họ tổn thương ta. Nếu ta sống chỉ trông chờ vào người ấy, thì số phận ta “thảm” quá, hạnh phúc mong manh quá. Cho nên, chúng ta phải có một niềm tin vững chắc rằng, mỗi cá thể đều có thể tự tạo hạnh phúc cho bản thân mình. Điều đó không có nghĩa là chúng ta không cần những người sống xung quanh. Chúng ta cần, nhưng mà rất ít. Những người xung quanh chỉ đóng vai trò hỗ trợ cho mình thôi, không phải là kẻ làm chủ cuộc đời của mình, không thể quản lý cảm nhận của mình. Mình hoàn toàn có thể khiến cho tâm hồn mình bình an và cảm nhận được hạnh phúc của đất trời.
Chúng ta phải cố gắng thực hành để đưa Tâm trở về với Thân, tìm lại sự kết nối mạnh mẽ này. Chúng ta dùng từ Kết Nối Lại là vì trước đó, nó không kết nối được, rời rạc Thân một nơi, Tâm một nơi. Mà bây giờ, Tâm muốn trở về với Thân cũng chưa chắc là Thân chấp nhận. Cho nên, phải cần một một thời gian kiên quyết thực hiện nhiều lần, đưa Tâm trở về an tĩnh thì Tâm mới ở lại được với Thân. Khi Thân Tâm đã bắt tay nhau, rồi hợp nhất thì phép màu bắt đầu xuất hiện. Phép màu này không phải là phép thần thông khiến chúng ta có thể bay lên trời hay xuất hồn, hay hiểu được người khác đang nghĩ gì. Đây là phép màu khiến bạn bỗng dung thấy rất nhiều hạnh phúc. Bạn hạnh phúc mừng rỡ khi bạn còn hơi thở, bạn có thể đi thiền hành trên đôi chân mình. Từng bước chân nhấc lên nhẹ nhàng, cẩn trọng giữ chân, đưa chân tới và đặt bàn chân xuống, bạn cảm thấy bình yên vô cùng, dễ chịu vô cùng. Vì Tâm của bạn không có suy nghĩ nhảy nhót nữa.
Đức Phật nói: hầu hết những khổ đau của chúng ta ít khi nào xảy ra trong giờ phút hiện tại, mà do chúng ta nhớ lại những chuyện đã qua. Hầu hết chúng ta bị quá khứ tra tấn. Mà cách để chúng ta có thể xử lý được quá khứ đó là: cố gắng kết nối với hiện tại. Việc này cần một ít công phu. Chúng ta luyện tập chú tâm liên tục trên một đối tượng. Khi cái Tâm phóng về quá khứ, ta lại đưa nó trở về với hiện tại. Nó phóng đi, rồi lại đưa nó về. Nó phóng đi, rồi lại đưa nó về. Có khi suốt nửa giờ ngồi thiền, ta chỉ làm có nhiêu đó. Nhưng đó vẫn được tính là một công phu. Để rồi, những buổi sau đó, thời gian cái Tâm chịu ở lại với chúng ta dày đặc hơn.
Khi chúng ta thưởng thức được những giây phút mà Thân và Tâm hợp nhất, chúng ta sẽ thấy mình có rất nhiều điều kiện của hạnh phúc. Bạn có thể nhìn giọt nắng buổi sớm mà rung động; nghe tiếng chim hót, bạn cũng cảm thấy yêu thích; nhìn một đóa hoa nở, bạn có thể run rẩy, bạn thấy cảnh nào xung quanh cũng đẹp; thấy ai ai cũng là dễ thương. Bởi vì, bạn đã làm được việc đưa Tâm mình đến một trạng thái bình an nhất có thể.
Đức Phật đã nói: Vạn Pháp Duy Tâm Tạo.
Mà Tâm chúng ta như thế nào thì chúng ta nhìn thực tại như thế ấy.
Nếu việc gì có thể thay đổi được thì cứ thay đổi. Nhưng nếu cảm thấy ngộp thở quá, cảm thấy chịu không nổi, thì chúng ta phải làm sao đây? Nếu không thay đổi được hoàn cảnh, không thay được đối tượng, thì hãy nên thay đổi chính mình, mà Đức Phật thường khuyên chúng ta nên quay về Tâm, quan sát Tâm, giải quyết những rắc rối, những phiền não trong Tâm thì chúng ta sẽ nhìn thực tại này bằng con mắt khác. Thay vì chúng ta cố gắng rượt đuổi theo đối tượng, cố gắng hơn thua với trời, hay là đối kháng với hoàn cảnh khắc nghiệt, chúng ta liền quay về để kiểm tra Tâm mình có đang ổn không, có đang tràn đầy năng lượng không, mình có đang sống trong tỉnh thức không...Và khi chúng ta làm được điều đó, chúng ta sẽ thấy mình vốn là người giàu có trên thế gian này, nhưng lại cứ quen chấp nhận đời sống nghèo nàn, nhỏ nhoi. Vì giá trị tâm hồn nghèo nàn, nên không thể thưởng thức được những điều kiện hạnh phúc mà mình đang sở hữu. Dù có nhà, có xe, có quần áo đẹp, công việc vừa ý, người thương bên cạnh…hầu như muốn gì được nấy mà mình cứ không hạnh phúc. Tại sao như vậy trong khi có quá nhiều điều kiện hạnh phúc? Vì Tâm chúng ta đang bị mắc kẹt vào một chỗ nào đó.
Khi bạn đang không hạnh phúc, thì một điều tôi chắc chắn với bạn rằng: bạn đang không có mặt ở hiện tại. Hoặc nếu bạn đang có mặt trong hiện tại, thì bằng cách rất hời hợt. Hoặc đang có mặt trong hiện tại nhưng bạn đang bị cuốn vào một đối tượng nào đó trong hiện tại, vì thế nên không cảm nhận được những điều kiện hạnh phúc mà mình đang có. Đó là “căn bệnh của thời đại”.
Thời đại bây giờ, người ta bị chứng bệnh này quá nặng, chứ thực ra, nó là bệnh chung của nhân sinh: có nhiều điều kiện hạnh phúc mà không cảm giác được hạnh phúc. Tâm chúng ta luôn mơ ước tới những cái khác, mong muốn có thêm những cái khác. Khi tâm bạn mong muốn thì suy nghĩ của bạn phải chạy đến tương lai. Mà khi nghĩ đến tương lai, nghĩa là bạn không có mặt trong hiện tại, đồng nghĩa với việc bạn không ý thức được những điều kiện hạnh phúc mình đang có. Nếu không tin, tối nay bạn về nhà, hãy lấy một tờ giấy ghi xuống những điều hạnh phúc mà mình đang có. Tôi nghĩ một tờ giấy A4 không đủ. Sẽ nhiều lắm.
Không chỉ bạn không hạnh phúc vì Tâm mắc kẹt đâu đó, mà cũng có thể vì bạn tin rằng phải đạt được một mong muốn nào đó thì bạn mới có hạnh phúc. Đã có 1.000 điều kiện hạnh phúc mà vẫn chưa có hạnh phúc, vì bạn tin rằng, phải có 1.001 điều kiện mới hạnh phúc được. Làm sao bạn dám chắc điều đó? Liệu bạn có đang chú ý hoặc chăm bẵm quá mức vào một Nghịch duyên hay không?
Khi có một điều Bất như ý xảy ra, tâm thức rất là kỳ cục, nó chụp ngay cái điều kiện bất như ý đó. Nó muốn trói chặt vào đó, và quên tất cả những Thuận duyên mà nó đang có. Phải chi chúng ta đồng thời chú ý giải quyết Nghich duyên, mà vẫn cho mình được thưởng thức những Thuận duyên của mình như: tôi đang cười nè, tôi đang thoải mái, tôi đã giải quyết các khó khăn của mình rất tốt…để xem giờ cũng làm như vậy hay không. Hay là mặt mày ta méo xẹo, quạu quọ đi giải quyết khó khăn? Chúng ta đồng nhất bản thân chúng ta với cái khó khăn. Giây phút này chỉ có ta và sự khó khăn; ngoài ra, không còn gì nữa. Chúng ta sai rồi. Chúng ta đã không giữ được sự tỉnh thức liên tục để nhận diện, để trân quý giữ gìn những điều kiện hạnh phúc. Sự bám giữ của chúng ta không đủ sâu. Nên khi có một điều bất dĩ xảy ra, chúng ta chúi mũi vào đó, và tin rằng phải giải quyết được điều bất đắc dĩ này thì mới hạnh phúc được. Chúng ta trở nên ăn không ngon, ngủ không yên, không còn thấy ý nghĩa cuộc sống nữa nếu chưa giải quyết được vấn đề.
Những ngày đầu luyện tập tỉnh thức cũng vật vã lắm. Chúng ta sẽ nhớ rất nhiều về quá khứ và bị phiền não tấn công liên tục. Nhưng vượt qua được ngày thứ 4, thứ 5, chúng ta sẽ ngồi yên được lâu hơn. Với những người mà Tâm của họ từng vọng động quá mức, chất chứa quá nhiều phiền não, đôi khi phải mất cả tuần mới giữ được cái Tâm tạm trở về với Thân. Khi đó, chúng ta thoát nhiên tỉnh ngộ, rằng mình có quá nhiều điều kiện hạnh phúc.
Thiền sư Trần Nhân Tông từng nói trong bài thơ Cư Trần Lạc Đạo:
Kệ vân
Cư trần lạc đạo thả tuỳ duyên,
Cơ tắc xan hề khốn tắc miên.
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch,
Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.
Dịch nghĩa
Sống giữa phàm trần, hãy tuỳ duyên mà vui với đạo
Đói thì ăn, mệt thì ngủ
Trong nhà sẵn của báu, đừng tìm đâu khác
Đối diện với mọi cảnh giới mà vẫn vô tâm, thì cần chi hỏi đến thiền nữa.
Trạng thái an bình không phải là của báu sao? Sự thư giãn thảnh thơi không phải của báu sao? Tâm tư không nhiễm trước, không phiền não không phải của báu sao? Khi tâm chúng ta an bình, trong sáng, thì dù có rất ít điều kiện, chúng ta vẫn hạnh phúc như thường, vì mình tiếp xúc tới đâu là mình có được hạnh phúc tới đó.
Đức Phật nói trong Kinh:
Đừng tìm về quá khứ
Đừng tưởng tới tương lai
Quá khứ đã không còn
Tương lai thì chưa tới
Hãy quán chiếu sự sống
Trong giờ phút hiện tại
Quán chiếu tức là nhìn sâu vào mỗi đối tượng trong giờ phút hiện tại, nhìn sâu vào những tâm thức của mình ngay cả khi mình chưa có bất cứ một sự kích thích nào. Nếu khi chưa có kích thích mà mình còn không thể vui sống, thì làm sao mình có khả năng vui sống giữa những Nghịch duyên?
Nhiều lúc, bản thân chúng ta chưa có Nghịch duyên gì mà đã tự tạo nên những Nghịch Duyên. Người đó chưa có dấu hiệu gì phản bội, mà ta cứ nghĩ rằng họ đang phản bội. Vậy làm sao tận hưởng hạnh phúc được? Tâm sợ hãi, Tâm tưởng tượng.. làm chúng ta không thể thưởng thức được những điều kiện hạnh phúc mình đang có. Một khi mình biết nâng niu, giữ gìn hạnh phúc mình có, chúng ta sẽ thấy mình giàu lắm, và vì thế, mình sẽ nỗ lực gìn giữ, chứ không để vô tình hủy hoại.
Nếu có chuyện gì ập tới, ta hãy nghĩ rằng: "À, chỉ là 1 “đứa” Bất như ý mới xuất hiện mà thôi". Lỡ có thêm đứa nữa thì: "À, chỉ mới 2 “đứa” Bất như ý xuất hiện mà thôi". Ta có cả Gia Tài Của Hạnh Phúc. Một lúc nào đó, chúng ta lại nhận ra rằng, những điều bất như ý đó phải xảy ra theo lẽ tự nhiên của nó, theo nguyên tắc của nó, theo sự vận hành của nhân quả và duyên sinh. Chúng ta không thể mong muốn mỗi điều thuận lợi luôn xảy ra cho chúng ta. Có thuận thì phải có nghịch; có như ý thì phải có bất như ý. Mà thật ra những điều bất như ý đó là chỉ bất như ý với bản thân ta mà thôi, không chắc người khác sẽ cảm nhận như vậy.
Giả sử có một ông trời để mà đáp ứng những điều mong ước của chúng ta, tôi nghĩ ông trời đó cũng bị stress luôn, chứ biết đường đâu mà chiều. Cho nên không có chuyện có người đáp ứng được những mong ước của chúng ta đâu. Có những điều trong cuộc sống xảy ra theo lẽ tự nhiên của nó. Có chấp nhận hay không là quyền lựa chọn hạnh phúc của ta. Càng sống lâu trong cuộc đời này, biết quan sát, biết luyện tập, chúng ta sẽ có một khả năng chịu đựng rất cao. Trừ những điều quá lớn như những tai nạn, những rủi ro quá lớn...khiến bạn có thể giật mình ngoảnh lại và phản ứng một chút. Còn với những cái điều nhỏ nhặt bất như ý bình thường xảy ra, bạn phải mỉm cười nhìn như thể nó là vậy thôi: À, nó là như vậy sao? À vậy hả? Đó là vì bạn đang An trú trong điều kiện hạnh phúc của mình. Bạn tỉnh giác khi đang an trú trong từng hơi thở, trong từng bước chân.
Khi bạn đã có mặt trong giờ phút hiện tại để tận hưởng thiên đường của bạn, tội tình gì bạn phải chạy ngược chạy xuôi, để tìm cái này kiếm cái kia, cái nọ, rồi thanh minh đủ kiểu cho việc mình làm. Sở dĩ bạn chạy ngược chạy xuôi để đi tìm sự công nhận, hay một chút sự thật,là vì bạn rất nghèo, bạn không thấy được Gia tài trong tâm của mình. Bạn có nhưng không sử dụng được. Bạn đang không kết nối được với giây phút bạn đang sống mà vẫn còn lang thang mắc kẹt đâu đó trong quá khứ hoặc tương lại. Khi chúng ta về với hiện tại rồi, kết nối với hiện tại được rồi, thì chúng ta sẽ cảm thấy chuyện buồn phiền đó rất nhỏ, chẳng đáng gì. Mà dù đó là một chuyện lớn, mang đến tổn thất rất nhiều cho chúng ta, thì chúng ta cũng vẫn có thể chấp nhận được nó. Vì Tâm chúng ta có đủ vững vàng.
Trong cuốn Hiểu Về Trái Tim, tôi có ghi 4 câu:
Tùy thuận theo hoàn cảnh
Không giữ theo ý mình
Giữ tâm không giữ cảnh
Tâm bình - Cảnh cũng bình.
Cố gắng trở về với chính mình. Thời gian vừa qua, chúng ta chạy theo cảnh hơi nhiều, tìm kiếm lục lọi hạnh phúc từ đối tượng bên ngoài khá nhiều. Chúng ta đi tìm sự công nhận, sự yêu thương từ người khác quá nhiều mà quên mất khả năng của bản thân mình. Kết quả là chúng ta bị ngã quỵ nhiều, bị tổn thương nhiều như vậy.
Chúng ta hãy tập xem những người thân xung quanh là Người bạn - một người bạn đủ tử tế bên ta. Có niềm vui nào có thể chia sẻ được thì chia sẻ; có nỗi buồn nào có thể chia sớt thì chia sớt. Ngoài ra, không đòi hỏi gì hơn.
Trong quá trình tôi tư vấn tâm lý, có một vị rất tội nghiệp. Ở tuổi hơn 60, cụ ông vẫn phản bội và cụ bà muốn tự tử chết đi. Tôi gợi mở cụ bà đã hơn 60 năm trong cuộc đời rồi, và cụ đã sánh bước với người ấy gần 40 năm trong cuộc đời rồi, thì cứ nghĩ rằng người đó là một Người bạn được không? Ở cái lúc này rồi, người đó đâu còn gì cho mình nữa. Dù người đó có làm chuyện gì đó không dễ thương, thì mình chỉ xem như quen biết bạn bè mà thôi được không? Hãy thoát khỏi vai một Người Vợ để mải siết chặt người đó trong tay mình, và hãy nhập vai một Người Bạn.
Nếu mọi tình cảm của chúng ta đều quy về tình bạn, mọi việc sẽ dễ giải quyết hơn. Bởi lẽ, trong Tình bạn không có quá nhiều sự đòi hỏi, cũng không ai dám làm phiền lẫn nhau, dám thường xuyên nặng nhẹ với nhau. Nếu mọi quan hệ dù là thầy trò, cha mẹ con cái…giữ trên cơ bản tình bạn, có thể đồng đẳng với nhau, tôn trọng lẫn nhau thì ít khi nào gây tổn thương cho nhau. Bên này không có quyền làm khổ bên kia. Bởi chúng ta vượt khỏi biên giới tình bạn, đi quá xa đi vào những cung bậc đòi hỏi khác nên chúng ta tùy ý tổn thương nhau và tổn thương bản thân mình nhiều lắm. Ban đầu chúng ta có thể thấy hơi khó khăn, mấy chục năm trời mà bỗng dưng bây giờ lại xem người đó là một người bạn thì nhiều người không thể chịu nổi. Một là còn như cũ, hai là mất hẳn, chứ không thể xem là một người bạn được. Rõ ràng, hầu hết những khổ đau của chúng ta là do Tâm nắm giữ và Tâm sở hữu của chúng ta tạo ra. Bạn muốn đối phương thuộc về mình, phục dịch cho mình. Còn nếu chúng ta không có bất cứ một nhu cầu nào với người nào đó, ta không hề cần người đó phải làm gì cho chúng ta, và người đó không thể nào làm cho chúng ta khổ. Tôi dám chắc với bạn điều đó.
Khi rút hết mời mọi yêu cầu, mọi đòi hỏi của bạn về người đó, người đó bỗng dưng trở thành một người bạn. Không ai đi tấn công, đi làm khổ một người bạn. Và một người bạn như vậy thì dù họ có nói gì, họ có làm gì thì cũng không chạm tới chúng ta. Chúng ta muốn được kính, muốn được yêu, muốn được vuốt ve chiều chuộng, nên chúng ta mới tổn thương, mới khổ. Câu hỏi vẫn là làm sao chúng ta thu lại, trở về hiện tại để khơi dậy Gia tài quý báu trong mình, cắt đi một “món ăn cảm xúc” độc hại đã bị nghiện rất lâu từ người khác.
Có nhiều người biết rõ là họ không còn yêu nhau nữa, nhưng không thể lìa xa nhau được, là vì họ lỡ nghiện cảm xúc có nhau rồi. Chỉ có chuyện đó thôi. Ngoài việc đó ra, họ cứ làm khổ nhau liên tục. Cho nên mới có bài hát: “Tôi xin người cứ gian dối, nhưng xin người đừng lìa xa tôi..”. Nghe sao thảm quá! Nghĩa là anh hay em muốn làm trời làm đất gì cũng được, miễn ở đây cho tôi để tôi đừng có cảm giác lạc lõng cô đơn. Sao chúng ta tin rằng người đó là người sẽ mang đến hạnh phúc cho chúng ta bất cứ khi nào chúng ta cần, ngày cũng cần, đêm cũng cần, nơi nào cũng cần. Khi người đó không thể đáp ứng được nữa, chúng ta cảm thấy tổn thương, cảm thấy hụt hẫng, cảm thấy bị bỏ rơi, bị coi thường. Chúng ta sáp nhập cuộc đời chúng ta với người ấy. Chúng ta vẫn chưa làm chủ cuộc đời mình, chưa an trú được trong hiện tại, chưa biết cách chăm sóc bản thân rất tốt.
Người kia cho mình được bao nhiêu thì mình nhận. Khi nào mình ngã thì người kia giúp mình nâng. Mình chưa ngã mà sao cứ muốn được nâng hoài vậy? Có khi mình còn dùng khổ nhục kế để người kia nâng. Lúc nào cũng phải có mặt cho mình hết. Nhưng để làm gì? Để chúng ta lại tiếp tục rời xa chính mình? Tiếp tục nghiện vào người khác, để rồi không ai có thể đáp ứng hết những nhu cầu thỏa mãn cảm xúc của chúng ta? Sẽ có lúc ta hay người đó phải tách nhau ra để kết nối với sự sống. Khi đó, chúng ta lại cảm thấy mình bị tách khỏi người đó và cuộc đời bỗng trở nên cô đơn, vô vị!!
Chúng ta cần an trú trong chính hạnh phúc của mình. Mỗi khi người đó có lỡ làm tổn thương chúng ta bởi một câu nói, bởi một hành động, thì đó chỉ là một cái Tiếng Chuông Cảnh báo để nhắc chúng ta hãy quay về giữ lấy điều kiện hạnh phúc của mình, giữ lấy đời sống của mình, cảnh báo rằng chúng ta đã đi quá xa rồi, đã dựa dẫm vào người khác quá nhiều rồi. Nghịch duyên không làm chúng ta đau khổ được nếu chúng ta có một trái tim tỉnh thức. Nghịch duyên sẽ trở thành nỗi khổ niềm đau nếu chúng ta cứ cố chống trả và muốn loại trừ Nghịch duyên đó với một cái Tâm đầy yếu đuối và đầy sợ hãi. Chúng ta lại thở than: Cuộc đời là Bể khổ, vì chúng ta dùng Tâm Tham Sân Si để ứng phó. Vấn đề là Tâm thôi, chứ không phải là vấn đề là cuộc đời. Đừng oán trách cuộc đời! Đừng đối đầu với đối tượng ấy, mặc dầu đúng là đối tượng ấy có góp phần vào niềm đau của chúng ta, nhưng thật sự họ chỉ ở vai trò tác nhân. Chúng ta mới là tác giả của những nỗi khổ niềm đau của mình bởi những tâm tham không biên giới, những đòi hỏi, mong muốn không giới hạn. Và chính những Tâm hành đó làm cho chúng ta khổ sở. Chúng ta thiếu một trái tim đủ lớn để chấp nhận. Với một người giàu có về đời sống tâm hồn thì những Nghịch duyên kia chẳng là gì cả, không thể thao túng được. Còn với một kẻ nghèo đói trong tâm hồn, chờ đợi người khác ban bố chút này chút nọ sự bình an thì giờ phút đó, một Nghịch duyên nhỏ nhặt cũng có thể hạ gục chúng ta dễ như trở bàn tay.
Chúng ta cần biết cách duy trì các công phu tu tập, nếu không thì “Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”. Qua tuần 2, tuần 3, công phu lại giảm xuống, rồi ta lại quen đáp ứng và đáp trả. Rồi cũng làm ầm ĩ, cũng la hét, giận hờn y như là những tuần trước. Nhưng không sao. Mới tập luyện nên chúng ta cũng cần một kế hoạch thực tập liên tục trong đời sống để duy trì phong độ liên tục.
Nếu có một sự việc nào đó ập tới trong suốt 15 phút mà Tâm chúng ta không trở lại sự quân bình được thì chúng ta cứ ghi nhận là mình đã trải qua kinh nghiệm như vậy. Tức giận tâm kẽ ra đừng nên vận động, liên tục mong muốn có sự định tâm là một thái độ không đúng đắn. Chúng ta phải tập chấp nhận mọi kinh nghiệm đi ngang qua trong tiến trình hành thiền của mình. Điều quan trọng không phải là bạn cố gắng dàn xếp tâm mình để ổn nhất có thể bởi nó sẽ đến theo một tiến trình tự nhiên, không thể nào mà áp đặt được. Điều bạn cần làm là hãy ngồi yên đó, “bật lên” chức năng Tỉnh thức để nhận biết liên tục cái gì đang đi ngang qua. Bạn càng mở lòng ra để chấp nhận mọi vận động đến đi trong giờ hành thiền, thì bạn càng tự thiết lập được trong mình một cơ chế mới: đó là dễ dàng chấp nhận những điều ngang trái đi qua cuộc đời mình. Chúng ta không sống với Tâm tham và Tâm Sân để mải miết chạy về những cái thuận lợi. Đó là một thái độ sai lầm! Mỗi con người đều có một khả năng, đó là: chấp nhận được cả hai. Hoan hỷ chấp nhận được những điều như ý, và đồng thời hoan hỷ chấp nhận những điều bất như ý.
