Để có thể nhận thức một cách trọn vẹn, đầu tiên bạn phải "lau dọn chiếc thuyền" của mình. Lau dọn, nghĩa là chuẩn bị cho bản thân một tâm thế hiện diện trọn vẹn và sẵn sàng dành khách hàng khai vấn. Điều này bao gồm:
Tất cả những điều này là những thứ có thể kéo bạn ra khỏi sự hiện diện. Hãy xử lý từng cái một.
02 vấn đề có thể ngăn cản bạn hiện diện hoàn toàn chính là Tái hiện lại Quá khứ hoặc Phóng chiếu vào Tương lai. Khi bạn tái hiện quá khứ, bạn lặp lại những cuộc nói chuyện hoặc những mối bận tâm ở trong đầu. Ví dụ, hãy tưởng tượng khi người bạn đời của bạn rời khỏi nhà sáng này, người đó quên chào tạm biệt bạn. Việc tái hiện quá khứ gần đây nhất có thể nghe như thế này: "Tại sao anh ta không tạm biệt mình? Anh ta bực bội với mình sao? À, anh ấy có lẽ lo lắng về phần công việc sáng này. Mình nên làm đồ ăn sáng cho anh ấy và chuẩn bị cà phê anh ấy thích. Anh ấy muốn mặc áo sơ mi xanh nhưng đang bỏ giặt rồi. Anh ấy chắc là bực bội mình bởi vì mình đã không giặt và ủi cái áo sơ mi đó. Mình không có thời gian! À, lẽ ra mình nên đem đi giặt ủi. Anh ấy có 2 chiếc áo xanh khác ở tiệm giặt ủi. Mình phải dành thời gian để làm việc đó…Nếu con chó không bị bệnh. (Ôi, mình đã quên thuốc bác sĩ thú y kê cho con chó rồi!) Mình hy vọng công việc của anh ấy suôn sẻ. Mình muốn chúc anh ấy may mắn...Haizz, ước gì anh ấy chào tạm biệt mình!”.
Cuộc đối thoại về tinh thần này là một trong những ví dụ về tái hiện quá khứ. Nếu cuộc đối thoại bên trong được diễn ra mà bạn không biết, bạn sẽ không nhận thức về những suy nghĩ của mình, và chúng sẽ được đặt ở trạng thái vô thức hành động (chế độ tự động).
Một ví dụ về Phóng chiếu đến Tương lai có thể nghe như thế này: “Tôi thực sự muốn tiệc tối nay diễn ra hoàn hảo. Nếu thỏa thuận kinh doanh đó tốt đẹp thì càng hoàn hảo hơn nữa. Tôi đã mua rất nhiều cá hồi. Chúng đều là cá sạch vì Người tham dự đều là những người ăn uống có ý thức cả, và mình đã điều tra những sở thích và yêu cầu của họ về thức ăn rồi. Mình có hỏi họ về đồ uống không? Ôi, hình như mình quên rồi. Mình không biết họ có uống cồn không? Mình nên phục vụ rượu trắng hay rượu đỏ, hay nước có ga nhỉ? Nếu lỡ họ thích uống rượu thì sao? Mình sẽ phục vụ cái gì? Sao mình lại quên hỏi cơ chứ? Họ có ăn ngọt không? Mình có lẽ nên đi tiệm bánh mua một ít bánh ngọt tráng miệng, nhưng lỡ họ không ăn ngọt thì sao? Trái cây chắc tốt hơn nhỉ. Hay là mình pha một ít nước chanh cho họ hoặc là nước táo? Việt quốc cũng được. Cũng có thể là mua bánh nhỏ. Vậy họ có thể chọn lựa giữa các loại rồi. Mình nên mặc gì đây? Không nên thường quá, cũng không nên lộng lẫy quá, nên là cái gì đó giữa giữa. Mình có nên đề cập đến thỏa thuận kinh doanh luôn không? hay để buổi tiệc được tự nhiên thoải mái? Nếu mình để cập đến thỏa thuận, họ có thể nghĩ mình quá vội vã rồi chăng? Tốt nhất khi nói chuyện nên tránh chính trị và tôn giáo...Ôi trời..vậy mình sẽ nói chuyện về gì đây?”
Cuộc đối thoại tinh thần này là một ví dụ của việc phóng chiếu vào tương lai và kết quả là chúng ta không thể sống ở hiện tại. Có hằng hà sa số kịch bản đưa bạn ra khỏi thực tại mà bạn có thể tưởng tượng được.
Cách thức dành cho bạn đó là: hãy dọn sạch con thuyền của bạn, giúp bạn điều chỉnh nhận thức, và sẽ chú ý được ngay, khi đầu óc bạn bắt đầu tái hiện hay phóng chiếu. Vậy chúng ta cần làm những gì?
Khi bạn trì hoãn những điều không tránh khỏi, bạn cũng sẽ xả rác lên chiếc thuyền của mình. Ví dụ, nếu bạn biết mình phải đặt lịch với nha sĩ, và bạn tiếp tục trì hoãn thay vì đặt hẹn, vậy thì bạn đã gắn một chiếc kẹp (quần áo) vào trong tâm trí và một phần ý thức của mình.
Mỗi khi bạn gắn những chiếc kẹp này, bạn đã vô tình cột đầu óc của bạn vào những thứ không cần thiết mà bạn không thể quên. Những chiếc kẹp bao gồm những loại công việc như: cân đối ngân sách chi tiêu, điền báo cáo, sửa chữa vật dụng, thay dầu nhớt xe...Có danh sách những mục tiêu và những nhiệm vụ cần làm là một điều tích cực vì bạn có thể viết xuống và hoàn thành. Nhưng những chiếc kẹp thế này cũng sẽ cướp đi năng lượng của bạn, lãng phí những tế bào não của bạn và tạo ra rác cho não của bạn.
Một cách khác để giữ cho bản thân có thể hiện diện hoàn toàn chính là Không trốn tránh đối diện những tình huống không mong muốn. Ví dụ, nếu bạn có một đứa con đã trưởng thành muốn dọn ra khỏi nhà và bạn cứ trì hoãn việc ấy, thì cuộc đối thoại tinh thần của bạn có thể khiến bạn bận tâm suy nghĩ. Bên trong bạn cảm thấy đây là lúc nên về nhà, nhưng bạn chọn không nói gì để tránh việc phải đối diện với những cảm giác không thoải mái. Mỗi ngày bạn tiêu tốn thời gian và năng lượng cân nhắc nên làm gì trong tình huống này. Và điều này tạo ra càng nhiều rác trong đầu bạn hơn là giải quyết vấn đề của bạn. Những cuộc đối thoại trong đầu về tình huống này không giải quyết được vấn đề. Bạn không muốn tạo ra một sự bực bội và cũng không muốn người khác nổi giận với bạn, nhưng cùng lúc thì mỗi ngày trôi qua khiến bạn không thể kết nối với chính mình và điều mình muốn. Bạn hy vọng mọi thứ được giải quyết một cách thần kỳ mà bạn không phải làm gì cả. Bất kể bạn có suy nghĩ gì về tình huống chưa được giải quyết này, nó vẫn tiêu tốn năng lượng và làm cạn kiệt một phần sinh lực của bạn.
Người con gái 32 tuổi của Julie và đứa cháu gái 10 tuổi đang dự định rời khỏi nhà của Julie trong hơn một năm tới. Bà cảm thấy rất khó đối diện với việc này. Bà không muốn xúc phạm ai, ít nhất là con gái và cháu gái của mình. Bà rất lo lắng, và vì vậy, bà đã đặt một phiên khai vấn (coaching). Trong phiên đó, bà đã tìm ra thời gian, địa điểm, cũng như giọng điệu phù hợp để bà có thể trao đổi với con gái bà về mong muốn của mình. Cuối cùng, khi bà nhận diện và giải quyết vấn đề, cả 03 người đều cảm nhận một sự trung thực rõ ràng, và cảm nhận nguồn năng lượng mới.
Một tình huống khác cũng xả rác cho não là khi bạn nói mình sẽ hoàn thành điều gì đó, ví dụ lau chùi nhà cửa, đạt chỉ tiêu nào đó trong công việc...Nếu bạn không bao giờ hoàn thành, điều đó không chỉ đổ rác vào ý thức của bạn, mà nó còn nảy sinh vấn đề: liệu bạn còn tin tưởng vào lời mình nói không? Điều này làm tăng thêm khoảng cách giữa bạn và bản thân mình. Những hoạt động dở dang ngập ngụa trong những lời hứa bị phá vỡ có thể trở thành những nam châm, thu hút nhiều hơn sự thiếu tự tin và sự nghi ngờ về bản thân. Mỗi khi bạn nói mình muốn làm gì đó nhưng bạn không hề làm gì để hoàn thành nó, vậy thì bạn đang tạo ra khoảng cách ngày càng lớn hơn giữa bạn và bản thân mình.
Những điều không mong muốn trong gia đình và công ty cũng như những chiếc kẹp kẹp vào ý thức của bạn. Mỗi thứ sẽ lấp đầy bạn với nhãn dán "Không Sao Đâu". Không sao với việc này, không sao với việc kia (…), và sẽ không ai biết cả ngoài mình. Vấn đề là: MÌNH BIẾT! Người quan trọng nhất chịu trách nhiệm cho tất cả những sự minh bạch này - là MÌNH - đều biết rõ! Nếu tình huống không như bạn mong đợi và bạn cố chịu đựng nó, bạn sẽ tạo một khoảng cách giữa mình và bản thân. Một đống thứ linh tinh trên bàn, một đống sách ở cạnh giường, một đống quần áo cần mang cho từ thiện…đều nhắc nhở bạn về việc bạn đang chịu đựng những điều kiện không tối ưu như mong muốn. Nếu bạn (người coach) chuẩn bị giúp đỡ cho ai đó để có được cuộc sống họ mong muốn, thì bạn không cần phải hoàn hảo, nhưng bạn cần sống với tiêu chuẩn và kỳ vọng mà bạn đặt ra cho mình. Nếu bạn nói một đằng mà làm một nẻo, bạn không đủ chính trực với chính mình.
Một khía cạnh khác của "lau dọn chiếc thuyền" là loại trừ những điểm kích hoạt của bạn. Yếu tố kích hoạt là sự mô phỏng của những cảm xúc dồn nén, do một sự việc trong quá khứ gây ra như: xấu hổ, nhục nhã, mất mát hoặc đau đớn. Yếu tố kích hoạt cũng có vẻ tương tự những yếu tố ban đầu, khiến giải phóng những cảm xúc đã bị kìm nén. Đó có thể là một tông giọng, một cử chỉ, một từ ngữ hoặc một hành động tương tự nào đó.
Ví dụ: Helena có một người mẹ thường hay nổi giận. Bà thường la mắng cô khi còn nhỏ, và khi đó thường hay nhăn mày. Lớn lên, Helena thường bị kích hoạt khi ai đó nhăn mày với cô ấy.
Lúc còn nhỏ, bà của Tim thường hay bảo cậu:”Con bị cái gì vậy?!!” và khi đó, Tim thường cảm thấy mất mát. Bây giờ, khi nghe bất kỳ ai hỏi câu này, cậu sẽ cảm thấy xấu hổ và phòng thủ một cách quá mức.
Henry lớn lên trong một đại gia đình mà mọi người thường cắt lời lẫn nhau. Vì thế, khi anh ngồi trong một cuộc họp với nhân viên, và ai đó lấn lướt anh, anh dường như trở lại là đứa trẻ.
Những điều này đã khiến cho Helena, Tim và Henry mất hiện diện trọn vẹn ở hiện tại, và trở thành những chất xúc tác mang đến cho họ cảm giác đau đớn và khó chịu trong quá khứ.
Những điểm kích hoạt cũng có thể mang đến những ký ức tích cực hoài niệm và những khoảnh khắc nhạy cảm trong quá khứ như: mùi nước hoa, người giống với dáng vẻ của họ hàng yêu thích của mình, âm thanh của một bài hát chỉ dành cho riêng cho chúng ta...Chúng có thể mang tất cả những ngọt ngào trở về, và cũng sẽ khiến bạn mất hiện diện.
Dấu hiệu đã xảy ra một yếu tố kích hoạt chính là: bạn có phản ứng quá mức so với yếu tố kích thích. Nếu bạn xuất hiện một năng lượng phản ứng quá mức với yếu tố kích thích, thì đó nhiều khả năng là yếu tố kích hoạt. Khi bạn bắt đầu tỉnh thức với những yếu tố kích hoạt của mình, quản trị chúng và xoa dịu chúng, chúng sẽ không ra lệnh và kiểm soát phản ứng của bạn nữa. Giải phóng, xóa bỏ và chữa lành những yếu tố kích hoạt là bước tiếp theo để làm sạch chiếc thuyền của bạn.
Một bước khác để làm sạch chiếc thuyền chính là loại bỏ bất kỳ điều gì mà bạn chưa tha thứ cho chính mình, và giải quyết tất cả sự không hoàn hảo trong quá khứ vốn cứ treo lơ lửng trong đầu bạn. Điều này có thể bao gồm: không được sống theo mong đợi của bạn, không đến được điểm kỳ vọng trong đời bạn, trốn chạy, làm điều gì đó không phù hợp với giá trị, đạo đức hoặc tiêu chuẩn của bạn. Sau đó, tha thứ cho bản thân là yêu cầu quan trọng để chữa lành sự rạn nứt. Tự tha thứ cho mình chính là bạn đang xóa bỏ những Món nợ Cảm xúc - món nợ mà bạn dành cho mình, khiến mình thất vọng. Sự tha thứ có nghĩa là: bạn giải phóng bản thân khỏi những món nợ về cảm giác tội lỗi hay xấu hổ. Bạn chính thức giải phóng mình khỏi nhà tù cảm xúc của chính mình.
Bạn có thể làm điều này bằng cách viết một lá thư cho mình, hoặc thực hiện sự ân xá qua tấm gương. Dĩ nhiên, khi làm điều này, hãy đảm bảo bạn tin tưởng vào toàn bộ quá trình đó.
George có vài vấn đề với IRS. Anh lơ là việc thanh toán thuế nhiều năm và điều này cứ vớ vẩn trong đầu anh. Mỗi khi ai đó nói về kế toán hay thuế, anh lập tức sẽ cảm thấy ngại ngần và tìm cách rút đi. Khi anh ấy nâng cao khả năng tự nhận thức bản thân, anh ấy để ý thấy rằng vấn đề của anh với IRS khiến anh ấy không thể kết nối được với mình. Anh ấy cần nắm bắt tình hình, nhận diện nó và giải quyết nó để có thể hoàn thành lau dọn chiếc thuyền của mình.
Maria luôn muốn thành bác sĩ. Cô đã học rất nhiều lớp dự bị nhưng khi thi MCAT, điểm của cô không như mong đợi. Kết quả là, cô ấy không thể học trường y. Cô luôn cảm thấy mình không hoàn thiện. Để có thể lau dọn chiếc thuyền của mình, cô cần làm một trong những điều sau: (1) là quay về và học chương trình y khoa; (2) là chính thức buông bỏ và giải phóng bản thân khỏi kỳ vọng này; hoặc (3) là tạo ra một con đường nghề nghiệp khác có thể đưa cô ấy đến mục tiêu ban đầu về chất thay vì hình thức. Nói cách khác, cô ấy phải giải quyết vấn đề này cho bản thân một lần dứt điểm.
Quá trình dọn chiếc thuyền này có thể nghe hơi choáng ngợp, nhưng nó là một quá trình diễn ra liên tục. Cũng như việc quét nhà của bạn, dọn dẹp thùng đồ, xóa bớt những email không cần thiết...Đây là một quá trình được thực hiện liên tục. Việc loại bỏ rác trong ý thức của bạn là phần không thể thiếu trong đời. Mỗi lần, hãy đi từng bước một và làm điều gì đó mỗi ngày để loại bỏ rác trong ý thức. Bất kỳ điều gì xuất hiện như một cái kẹp trong ý thức của bạn đều cần được dọn dẹp, được tha thứ hoặc được chữa lành.
---
(Tina Đặng lược dịch Transformational Life Coaching - Chérie Carter-Scott Ph.D.)
